เครื่องชั่ง ตาชั่ง (a scale, a balance)

อะกาฬิโกคลาสสิก (Aghaligo Classic) : พิพิธภัณฑ์เล็กๆของข้าพเจ้า

มีสุภาษิตอันหนึ่งที่พูดไว้เกี่ยวข้องกับเรื่องตาชั่ง ซึ่งได้จากการไปพูดคุยกับแม่ค้ารับซื้อของเก่า ท่านบอกว่าเป็นสุภาษิตจีน กล่าวว่า "ถ้าเรามีตาชั่งต่อไปนี้จะไม่ยากจน ชั่งเงิน ชั่งทอง ชั่งไม้บอง (ท่อนไม้)
๑๒ ตาชั่ง" เราจะไม่จน

     

หากย้อนกลับไปคืนวันเก่าๆ หลายท่านคงมีความทรงจำบางอย่างที่ติดตาติดใจใน อดีตไม่เรื่องใดก็เรื่องหนึ่ง เพื่อให้หวนนึกถึงวันนั้น วันนี้ข้าพเจ้าขอนำเสนอของสะสมเก่าๆที่อยู่ในพิพิธภัณฑ์เล็กๆของข้าพเจ้า (ซึ่งยังไม่มีที่ตั้งเป็นทางการ) เป็นเรื่องราวของอุปกรณ์ที่เรียกว่า "ชั่ง ตวง วัด" ครับ แต่ก่อนจะดูตาชั่งที่สะสมไว้ ลองมาดูถึงหน่วยหรือมาตราวัดของระบบการชั่งของไทยกันก่อน

มาตรา “ชั่ง” โบราณของไทยเมื่อเทียบกับเมตริก¹

๒ อัฐ	=	๑ ไพ	=	๐.๔๖๘ กรัม
๔ ไพ	=	๑ เฟื้อง	=	๑.๘๗๕ กรัม
๒ เฟื้อง	=	๑ สลึง	=	๓.๗๕ กรัม
๔ สลึง	=	๑ บาท	=	๑๕ กรัม
๔ บาท	=	๑ ตำลึง	=	๖๐ กรัม
๒๐ ตำลึง	=	๑ ชั่ง	=	๑.๒ กิโลกรัม
๕๐ ชั่ง	=	๑ หาบ	=	๖๐ กิโลกรัม

หมายเหตุ : ปัจจุบันหน่วยเมตริกไม่ค่อยนิยมใช้ แต่หันมาใช้หน่วย “SI” ซึ่งเป็นหน่วยมาตรฐานนานาชาติแทน

นอกจากนี้ จากก็ยังมีผลงานอมตะของพระสิริมังคลาจารย์คือ “สังขยาปกาสกฎีกา” ที่มีอายุเกือบห้าร้อยปีมาแล้ว² ซึ่งมีเพิ่มเติมไปอีกได้แก่

๒ กล่อม = ๑ กุเลา

๒ กุเลา = ๑ ไพ

ในส่วนของ “ปมาณสังขยา” (มาตราชั่ง) จากผลงานเดียวกันกล่าวไว้ว่า

4 วีหิ เป็น 1 คุญชา
2 คุญชา เป็น 1 มาสกะ
5 มาสกะ เป็น 2 อักขะ
8 อักขะ เป็น 1 ธรณะ
5 ธรณะ เป็น 1 สุวัณณะ
5 สุวัณณะ เป็น 1 นิกขะ
0.4 นิกขะ เป็น 1 ปละ
100 ปละ เป็น 1 ตุลา
20 ตุลา เป็น 1 ภาระ
10 ภาระ เป็น 1 สกฏะ (เกวียน)

หรือในอีกแบบหนึ่งได้กล่าวไว้ว่า

4 วีหิ เป็น 1 คุญชา
2 คุญชา เป็น 1 มาสกะ
2.5 มาสกะ เป็น 1 อักขะ
8 อักขะ เป็น 1 ธรณะ
10 ธรณะ เป็น 1 ปละ
100 ปละ เป็น 1 ตุลา
20 ตุลา เป็น 1 ภาระ
10 ภาระ เป็น 1 สกฏะ (เกวียน)

จะเห็นว่าหน่วยทั้งหมดนี้ เกิดจากจิตที่ผูกติดกับธรรมะและธรรมชาติ ทำให้สามารถแยกแยะ รวบรวม วิเคราะห์ และสังเคราะห์เรื่องราวต่างๆได้อย่างลึกซึ้งไม่เว้นแต่หน่วยการ “ชั่ง” รวมถึงการสร้างสรรค์สิ่งต่างๆขึ้นมาได้อย่างลึกซึ้ง ซึ่งเรื่องราวทั้งหมดในตอนต้นที่กล่าวมานี้ก็น่าจะสืบค้นหาให้ลึกลงไปถึงเส้นทางและที่มาเป็นอย่างยิ่ง

     
แต่สุดท้าย ชั่งอะไร ก็ไม่เท่ากับ "ยับยั้ง ชั่งใจ" จริงไหมครับ

ตาชั่งเก่าที่มีที่บ้านชฎา เรือนปฏัก ดูได้จากภาพสไลด์ด้านข้างครับ